به گزارش زیستنا به نقل از ScienceAlert، پژوهشگران به‌تازگی در یافته‌ای جالب کشف کرده‌اند بیماری خطرناکی که به بافت‌ها آسیب می‌رساند، به شکلی توانایی بازسازی کبد پستانداران را دارد.
جذام (Leprosy) یکی از قدیمی‌ترین و ماندگارترین بیماری‌های انسانی است که به‌وسیله دو باکتری انگلی مایکوباکتریوم لپره (Mycobacterium leprae) یا مایکوباکتریوم لپروماتوز (Mycobacterium lepromatosis) به وجود می‌آید. این میکروب‌ها طی زمان عفونت به پوست، اعصاب و سایر بافت‌ها آسیب می‌رسانند.
برخلاف بدنامی پیرامون جذام، این بیماری سرایت زیادی ندارد. این بیماری از راه تماس مکرر و بیش‌ازحد با مخاط فرد آلوده سرایت می‌یابد. در واقع ۹۵ درصد از افرادی که در معرض این باکتری قرار می‌گیرند به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. از سوی دیگر جذام را می‌توان با ترکیبی از داروهای نوین درمان کرد.
این باکتری به‌طور طبیعی در آرمادیلو (Dasypus novemcinctus) نیز وجود دارد و پژوهشگران در مطالعه تعامل مابین میکروب و میزبانش، دریافتند که این انگل توانایی دور از انتظاری برای در اختیار گرفتن سرنوشت و بازبرنامه‌ریزی (Reprogramming) سلول‌ها دارد.
بنابراین ساموئل هس (Samuel Hess)، پژوهشگر پزشکی دانشگاه اِدینبرو و همکارانش، ۴۵ آرمادیلو را با باکتری مایکوباکتریوم لپره آلوده کردند. ۱۳ آرمادیلو در برابر عفونت مقاوم بودند. دانشمندان در ادامه کبدهای آلوده را با گروهی از ۱۲ آرمادیلو غیر آلوده مقایسه کردند.
کبد آرمادیلوهای آلوده به‌طور شگفت‌انگیزی، رشد بیشتری داشت. کبد این آرمادیلوهای کاملاً بزرگ شده بود. این اندام‌ها همچنان از نظر عملکرد طبیعی بودند و تمامی کارکردهای بافت‌های کبدی سالم از جمله گسترش سیستم‌های خونی و مجرای صفراوی را داشتند.
آنورا رامبوکانا (Anura Rambukkana) متخصص زیست‌شناسی سلولی دانشگاه اِدینبرو توضیح می‌دهد: «اگر بتوانیم دریابیم که چگونه باکتری‌ها، کبد را به‌عنوان عضوی عملکردی و بدون ایجاد اثرات نامطلوب در جانوران زنده رشد می‌دهند، ممکن است بتوانیم این دانش را برای توسعه روش‌های درمانی ایمن‌تر برای جوان‌سازی کبدهای پیر و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده سازگار کنیم.»
به نظر می‌رسد طی تاریخ تکامل، باکتری‌ها آموخته‌اند تا در بدن آرمادیلو، جایی که در آن زندگی می‌کنند، سلول‌هایی را که به بهترین نحوه مناسب آن‌ها هستند را بازسازی کنند و تعداد آن‌ها را افزایش دهند.
به نظر می‌رسد باکتری مایکوباکتریوم لپره، هپاتوسیت‌ها (Hepatocytes) یا همان سلول‌های کبدی بالغ را با تبدیل آن‌ها به وضعیت شبه سلول‌های بنیادی (Stem-Cell-Like State)، بازبرنامه‌ریزی می‌کنند که به تمام بافت‌های اضافی کبد اجازه می‌دهد تا به شکلی درست از آن‌ها رشد کنند. البته هنوز جزئیات این امر مشخص نیست.
پیش‌ازاین اعضای گروه پژوهشی نشان داده بودند که جذام می‌تواند کاری مشابه را در سلول‌های حمایت‌کننده عصبی انجام دهد. این سلول‌ها را سلول‌های شوان (Schwann cells) می‌نامند. جذام می‌تواند آن‌ها را به وضعیت سلولی جوان‌تری بازبرنامه‌ریزی کند. در نتیجه می‌توانند انواع بیشتری از سلول‌ها را تولید کند.
در جدیدترین مطالعه روی آرمادیلوها، این امر به کبدی کاملاً سالم با اندازه بزرگ‌تر و بدون هیچ نشانه‌ای از صدمه، پیری، فیبروز یا تومور منتهی شد.
هس و همکارانش می‌نویسند: «بنابراین، جست‌وجوی پزشکی بازساختی برای اندام کارآمدی که «طبق سفارش رشد کرده است» (Grown-to-Order) مسئله‌ای تئوری نیست، بلکه به‌طور طبیعی پیش‌ازاین رخ داده است.»
کبد انسان دست‌کم تا حدی توانایی رشد مجدد را دارد و در واقع تنها اندام داخلی است که می‌تواند این کار را انجام دهد؛ بااین‌حال حتی با آسیب‌های التهابی مکرر بیماری مزمن کبدی، آسیب‌ها در طول زمان در کبد جمع می‌شوند و سالانه میلیون‌ها نفر را به بیماری‌های مزمن کبدی مبتلا می‌کنند.
درک این نکته که چگونه انگل‌های جذام بافت کبد را بازسازی می‌کنند، ممکن است روزی به ما این قدرت را اعطا کند تا این توانایی را نیز مهار کنیم.
این گروه در مقاله خود نتیجه‌گیری کردند: «اگرچه غیرقابل‌انتظار و نامتعارف است، اما این مدل در بدن موجود زنده که از نظر تکاملی اصلاح شده است ممکن است شناخت ما را از سازوکارهای بازسازی ذاتی افزایش دهند.»
این پژوهش در ژورنال Cell Reports Medicine منتشر شده است.
منبع: ScienceAlert
Journal Reference:
Hess, Samuel, Timothy J. Kendall, Maria Pena, Keitaro Yamane, Daniel Soong, Linda Adams, Richard Truman, and Anura Rambukkana. “In Vivo Partial Reprogramming by Bacteria Promotes Adult Liver Organ Growth without Fibrosis and Tumorigenesis.” Cell Reports Medicine ۳, no. 11 (2022): 100820. https://doi.org/10.1016/j.xcrm.2022.100820.