به گزارش زیستنا سیستم ایمنی انسان شامل سازوکارهای دفاعی سلولی تخصصی است که بدن را در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند. سلول‌های دندریتیک از جمله این سازوکارها هستند. عملکرد اصلی آن‌ها ارائه آنتی‌ژن به سایر سلول‌های امینی به‌ویژه سلول‌های تی (T) است. نتیجه این امر فعال شدن پاسخ اولیه ایمنی است. سلول‌های دندریتیک به دو دسته سلول‌های دندریتیک نوع ۱ (DC1) و نوع ۲ (DC2) تقسیم می‌شوند. هر نوع از این سلول‌ها عملکردهای متفاوتی دارند. سلول‌های دندریتیک نوع ۱ در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها پاسخ ایمنی ایجاد می‌کند و سلول‌های دندریتیک نوع ۲ از بدن در برابر عفونت‌های انگلی و قارچی محافظت می‌کند. به‌تازگی در مطالعه‌ای که در موسسه تحقیقات سرطان MedUni وین انجام شده است، پژوهشگران دریافته‌اند که گروه ویژه‌ای از پروتئین‌ها نقش مهمی در تکوین سلول‌های دندریتیک نوع ۱ دارند. این یافته می‌تواند گزینه‌های درمانی جدیدی برای دفاع در برابر ویروس‌ها و باکتری‌ها و همچنین ایمنی در برابر سرطان به وجود آورد.
سلول‌های دندریتیک از سلول‌های پیش‌ساز چندتوان (Multipotent) در مغز استخوان ساخته می‌شوند؛ اما تاکنون مشخص نبود که کدام پروتئین مسئول تبدیل این سلول‌ها از سلول‌های بنیادی به سلول‌های تمایزیافته است. در مطالعه ذکرشده که در ژورنال Cell Death and Differentiation منتشر شده است، از مدل‌های جانوری و روش‌های زیست‌شناسی مولکولی مانند توالی‌یابی RNA استفاده شده است. در این مطالعه نشان داده شده است که ترکیبی از دو پروتئین به نام‌های c-Jun و JunB عوامل ضروری در تکوین سلول‌های دندریتیک نوع ۱ هستند.
فیلیپ نووسل (Philipp Novoszel) نویسنده این مطالعه که با مرکز جامع سرطان وین و بیمارستان عمومی وین نیز همکاری دارد، توضیح می‌دهد که هر دو این پروتئین‌ها فاکتورهای رونویسی، مولکول‌های متصل شونده به DNA هستند که به خانواده Activator-Protein-1 یا به‌اختصار AP-1 تعلق دارند.
به منظور تجزیه‌وتحلیل نقش این پروتئین‌ها، ژن‌های c-Jun و/یا JunB در سلول‌های دندریتیک حذف شد. به گفته نویسنده دوم مقاله باربارا دروبیتس (Barbara Drobits)، این کار نشان داد که c-Jun و JunB به‌طور مشترک و نه به‌صورت انفرادی برای تکوین سلول‌های دندریتیک نوع ۱ ضروری است. وی محقق موسسه تحقیقات سرطان و مرکز جامع سرطان است. پیش‌ازاین هرگز هم‌افزایی این دو پروتئین به این شکل گزارش نشده بوده است. جزئیات سازوکار به این شکل است که فاکتور رونویسی c-Jun/JunB با یکدیگر جفت شده و تکوین سلول‌های دندریتیک نوع ۱ را کنترل می‌کنند. بررسی بیان در سلول‌های دندریتیک نوع ۱ فاقد c-Jun/JunB نشان‌دهنده دگرگونی در هویت سلول و تغییری به سمت سلول‌های دندریتیک نوع ۲ بود. هم‌زمان، هنگامی‌که c-Jun/JunB وجود نداشته باشد عملکردهای سلول‌های دندریتیک نوع ۱ به میزان زیادی کاهش می‌یابد. تفاوت‌ها در مدل عفونت نیز مشاهده شد. در جانور مدل غیرفعال کردن c-Jun/JunB سبب شد تا بار Listeria monocytogenes قابل‌توجهی در طحال و کبد موش آلوده به این پاتوژن مشاهده شود.
نتایج حاصله، عملکردی از c-Jun/JunB را در تکوین سلول‌های دندریتیک بیان کرد که پیش‌ازاین شناخته نشده بود. قبلاً در مطالعاتی مشخص شده بود که عضو دیگری از خانواده AP-1 به نام Batf3 برای تکوین سلول‌های دندریتیک نوع ۱ ضروری است. در این فرایند مولکول اخیر بیان فاکتور رونویسی IRF8 را تنظیم می‌کند. بااین‌حال روشن نبود که Batf3 برای انجام این عمل با کدام پروتئین AP-1 میانکنش دارد. محققان این پژوهش می‌گویند اکنون نتایج آن‌ها این «پیوند گم‌شده» را ارائه کرده است و به c-Jun/JunB به‌عنوان همکار Batf3 اشاره می‌کنند.
سلول‌های دندریتیک نوع ۱ برای دفاع در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها و نیز ایمنی به سرطان‌ها ضروری است؛ بنابراین شناخت بهتر زیست‌شناسی عملکرد آن می‌تواند رویکرد درمانی جدید و امیدبخش برای کاربردهای بالینی بعدی فراهم کند.
Original Reference: Philipp Novoszel, Barbara Drobits, Martin Holcmann, Cristiano De Sa Fernandes, Roland Tschismarov, Sophia Derdak, Thomas Decker, Erwin F. Wagner & Maria Sibilia; The AP-1 transcription factors c-Jun and JunB are essential for CD8α conventional dendritic cell identity. Cell Death Differ (2021). https://doi.org/10.1038/s41418-021-00765-4
منبع: EurekAlert و Nature